Επαγγελματική εξουθένωση στο νοσηλευτικό προσωπικό

Abstract

Εισαγωγή: Το πρόβλημα της επαγγελματικής εξουθένωσης, έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Οι επαγγελματίες υγείας ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου για την εκδήλωση του συνδρόμου της επαγγελματικής εξουθένωσης. Σύμφωνα με τους Maslach και Jackson (1981), η επαγγελματική εξουθένωση αντιμετωπίζεται ως σύνδρομο που αποτελείται από τρεις συνιστώσες: την συναισθηματική εξάντληση ,την αποπροσωποποίηση και την έλλειψη προσωπικών επιτευγμάτων. Η Νοσηλευτική πλήττεται σε μεγάλο βαθμό από την επαγγελματική εξουθένωση με σοβαρές επιπτώσεις στους νοσηλευτές και στον οργανισμό, αλλά και στην ποιότητα της φροντίδας. Σκοπός: Η διερεύνηση του επιπέδου της επαγγελματικής εξουθένωσης του νοσηλευτικού προσωπικού και των παραγόντων που επιδρούν προστατευτικά ή επιβαρυντικά στην εμφάνισή της. Επιχειρήθηκε η συσχέτιση της επαγγελματικής εξουθένωσης με δημογραφικούς και προσωπικούς παράγοντες, καθώς και με συμπτώματα που αποτελούν ενδείξεις της εμφάνισης του συνδρόμου. Υλικό-Μέθοδος: Η παρούσα ερευνητική εργασία είναι μη πειραματική, περιγραφική με χαρακτήρα επισκόπησης και συγχρονικό σχεδιασμό, στοχεύοντας στον έλεγχο συγκεκριμένων θεωρητικών υποθέσεων και στη διερεύνηση συγκεκριμένων ερευνητικών ερωτημάτων. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 240 νοσηλευτές-μέλη ομάδων νοσηλευτών. Η συλλογή του εμπειρικού υλικού έγινε με τη συμπλήρωση ενός ειδικά διαμορφωμένου ερωτηματολογίου, το οποίο περιλάμβανε την κλίμακα επαγγελματικής εξουθένωσης της Maslach (ΜΒΙ), συμπτώματα που αφορούν την σωματική και ψυχική υγεία καθώς και δημογραφικά-προσωπικά χαρακτηριστικά. Τα δεδομένα αναλύθηκαν με τη μέθοδο της περιγραφικής στατιστικής και με τη στατιστική δοκιμασία Chi Square test. Για τη σύγκριση ποσοτικών μεταβλητών μεταξύ δύο ομάδων χρησιμοποιήθηκε το t στατιστικό τεστ ανεξάρτητων δειγμάτων. Για τη σύγκριση ποσοτικών μεταβλητών μεταξύ περισσότερων από δύο ομάδων χρησιμοποιήθηκε ο παραμετρικός έλεγχος ανάλυσης διασποράς ANOVA. Προκειμένου να ελεγχθεί η ύπαρξη γραμμικής σχέσης μεταξύ των ποσοτικών μεταβλητών, χρησιμοποιήθηκε ο παραμετρικός συντελεστής συσχέτισης του Pearson. Η στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 22.0. Αποτελέσματα: Το 84,2% του δείγματος της μελέτης ήταν γυναίκες και το 15,8% άνδρες. Η ηλικία τους κυμάνθηκε από 20 έως 60 έτη. Το 77,1% εργάζεται στο δημόσιο τομέα και το 22,9% δραστηριοποιείται στο χώρο της ιδιωτικής υγείας. Τα αποτελέσματα έδειξαν υψηλό επίπεδο επαγγελματικής εξουθένωσης. Το νοσηλευτικό προσωπικό βίωνε υψηλού βαθμού συναισθηματική εξάντληση (ΜΤ=32,20), αυξημένη αποπροσωποποίηση (ΜΤ=12,15) και υψηλή αίσθηση επίτευξης προσωπικών επιτευγμάτων (ΜΤ=33,58). Το 70,8% του δείγματος εμφάνισε αγχώδεις διαταραχές. Τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας ήταν οι πόνοι στη μέση (65,8%), οι αϋπνίες (47,5%) και οι ημικρανίες (42,5%). Το φύλο αποδείχθηκε σημαντικό στη σχέση του με τις συνιστώσες της συναισθηματικής εξάντλησης και της αποπροσωποποίησης, ενώ η προϋπηρεσία εμφανίστηκε στατιστικά σημαντική στις διαστάσεις της συναισθηματικής εξάντλησης και των προσωπικών επιτευγμάτων. Οι γυναίκες του δείγματος βίωναν μεγαλύτερο επίπεδο συναισθηματικής εξάντλησης και αποπροσωποποίησης, ενώ αντιθέτως βίωναν μικρότερο επίπεδο προσωπικής ολοκλήρωσης. Οι νοσηλευτές με την μεγαλύτερη προϋπηρεσία βίωναν μεγαλύτερο επίπεδο συναισθηματικής εξάντλησης και έλλειψης προσωπικών επιτεύξεων, ενώ βίωναν μικρότερο επίπεδο αποπροσωποποίησης. Ο αριθμός των συμπτωμάτων και το άγχος συσχετίζονταν σημαντικά και με τις τρεις διαστάσεις της εξουθένωσης. Η συναισθηματική εξάντληση είναι ο μοναδικός παράγοντας που εμφανίστηκε ως σημαντικός στις τυπικές εκδηλώσεις όλων των συμπτωμάτων. Συμπεράσματα: Η ύπαρξη επαγγελματικής εξουθένωσης σε υψηλά επίπεδα αποτελεί ουσιαστικό δείκτη χαμηλότερης ποιότητας παροχής υπηρεσιών φροντίδας, γεγονός που συμβάλλει στη μείωση της απόδοσης της νοσηλευτικής μονάδας. Ο επαγγελματίας υγείας καλείται να επιτελέσει το δικό του ρόλο, να αλλάξει την σχέση του με την εργασία αλλά και τη συνολική στάση ζωής του, να αναγνωρίσει τις αδυναμίες και τα όριά του, προλαμβάνοντας ή αντιμετωπίζοντας εγκαίρως συμπτώματα εξουθένωσης, προκειμένου να μπορεί να προσφέρει φροντίδα σε άτομα που την έχουν ανάγκη. Κρίσιμη θεωρείται και η ενεργή συμμετοχή της διοίκησης και της πολιτείας για την προστασία και προαγωγή της υγείας του νοσηλευτικού προσωπικού, εξασφαλίζοντας αποτελεσματικούς τρόπους χειρισμού, προκειμένου να διασφαλίζεται η ποιότητα και η ασφάλεια των παρεχόμενων υπηρεσιών. Οι δυνάμεις που θα ελέγχουν και θα κατευθύνουν το σύστημα υγείας θα πρέπει να συσπειρωθούν και να υιοθετήσουν στο πλαίσιο σχεδιασμού της γενικότερης υγειονομικής πολιτικής, τη θέσπιση και χάραξη στρατηγικής διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού, η οποία μεταξύ των υπόλοιπων στόχων, να προσβλέπει στη βελτίωση ή/και αποτροπή της εμφάνισης του φαινομένου της επαγγελματικής εξουθένωσης, η οποία έχει επιπτώσεις τόσο στα επίπεδα παροχής υπηρεσιών υγείας όσο και στην κοινωνική ευημερία του πληθυσμού γενικότερα.