Ελεγχόμενη μυδοκαλλιέργεια ως παράγοντας αποφυγής ευτροφισμού και περιπτώσεων εριθρών παλορροιών σε παράκτιες περιοχές

Abstract

Η αλιεία και οι υδατοκαλλιέργειες αποτελούν γεωργικές δραστηριότητες, οι οποίες ανέκαθεν αποσκοπούσαν στο να εξασφαλίσουν στον άνθρωπο υγιεινή τροφή υψηλής θρεπτικής αξίας. Από την άλλη πλευρά όμως, σημαντικό πρόβλημα στα υδάτινα οικοσυστήματα, και μάλιστα ανθρωπογενούς προέλευσης, αποτελεί, μεταξύ άλλων, η ρύπανσή τους με κυριότερες αιτίες την απόρριψη αποβλήτων στην ξηρά, τη ναυσιπλοΐα, την καταβύθιση αποβλήτων, την εκμετάλλευση θαλάσσιων και υποθαλάσσιων πόρων και τη γεωργία. Από τα αυξημένα επίπεδα αυτών των περιβαλλοντικών ρύπων στην υδάτινη βιομάζα, με χαρακτηριστικές περιπτώσεις τις υψηλές συγκεντρώσεις αζώτου (Ν) και φωσφόρου (P), συμβάλλουν τα μέγιστα στο σοβαρό πρόβλημα του ευτροφισμού, που σημειώνεται συνήθως σε λίμνες, λιμνοθάλασσες, κόλπους και ποταμούς. Ελέω του αυξημένου ρυθμού παροχής θρεπτικών στοιχείων στο υδάτινο περιβάλλον, λαμβάνει χώρα ο αυξημένος ρυθμός ανάπτυξης των φυτών, που με τη σειρά του οδηγεί σε ασφυξία τους υδρόβιους οργανισμούς, που ζουν σε αυτό. Περαιτέρω, σημειώνεται ορισμένες φορές, συνδυαστικά με τον εν λόγω ευτροφισμό, και το φαινόμενο της ερυθράς παλίρροιας, δηλαδή η ταχεία συσσώρευσης φυτοπλαγκτού, των αλμυρών, γλυκών και μικτών νερών, με αποτέλεσμα το χρωματισμό (ροζ-μοβ) των επιφανειακών υδάτων. Εναλλακτικός τρόπος αντιμετώπισης των ανωτέρω περιβαλλοντικών προβλημάτων στα υδάτινα οικοσυστήματα φαίνεται να αποτελεί η καλλιέργεια μυδιών υψηλής πυκνότητας, μιας και πιθανά ανταποκρίνεται θετικά στη διαχείριση των ανωτέρω θρεπτικών ουσιών και να μετριάζει τον ευτροφισμό, μια από τις μεγαλύτερες απειλές για τα παράκτια περιβάλλοντα. Στο παρόν επιχειρείται μέσω της χρηστικής ικανότητας των μυδιών και της σημαντικής τους συμβολής στην προστασία του περιβάλλοντος, να αναλυθούν οι υποσχόμενοι τρόποι και να προταθούν τα επιμέρους κατάλληλα συστήματα ελεγχόμενης μυδοκαλλιέργειας, ως ο παράγοντας αποφυγής του ευτροφισμού και των περιπτώσεων ερυθρών παλιρροιών σε παράκτιες περιοχές. Πολλά παραδείγματα υφίστανται στη διεθνή βιβλιογραφία περί του εντοπισμού της θρεπτικής φόρτισης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων σε Ελλάδα, Ευρώπη αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Διαφαίνεται, ότι μέσα από την ελεγχόμενη μυδοκαλλιέργεια και κυρίως του είδους Mytilus galloprovincialis στα μεσογειακά ύδατα και του είδους ζέβρα (Dreissena polymorpha), αλλά και του μπλε μυδιού (Mytilus edulis) στη βόρεια θαλάσσια να υφίσταται η δυνατότητα αντιμετώπισης του ευτροφισμού, καθώς και η απομάκρυνση της πιθανότητας του φαινομένου της ερυθράς παλίρροιας από γεωργικά απορρίμματα και βιομηχανικά απόβλητα. Ειδικότερα, για τον Ελλαδικό χώρο, καταγράφονται ενδεικτικές περιπτώσεις ευτροφισμού εντοπισμένες σε ελληνικά ύδατα, όπως στον κόλπο της Θεσσαλονίκης, στον Παγασητικό κόλπο, στον Μαλιακό κόλπο και στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου-Αιτωλικού. Περαιτέρω, σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τα εν λόγω περιβαλλοντολογικά προβλήματα, έχουν υλοποιηθεί διάφορα ερευνητικά προγράμματα, στα οποία καταγράφεται η αποτελεσματικότητά τους, με μετρήσιμα στοιχεία και μεθόδους και ελέγχεται ο βαθμός μείωσης των θρεπτικών στοιχείων αζώτου (N) και φοσφώρου (P) σε διάφορα παράκτια ύδατα βόρειων και νότιων χωρών. Σε όλες τις μελέτες, η καλλιέργεια μυδιών χρησιμοποιείται για τη μείωση του φορτίου θρεπτικών ουσιών από εσωτερικές πηγές σε πολλά παράκτια υδάτινα σώματα και εκβολές. Επιπλέον, η τοπική εξάντληση σωματιδίων από την καλλιέργεια μυδιών μπορεί να μειώσει τις συγκεντρώσεις χλωροφύλλης-a, να αυξήσει τη διαφάνεια του νερού και να μειώσει την οργανική καθίζηση σε κλίμακα λεκάνης. Περαιτέρω, η συγκομιδή μυδιών χρησιμοποιείται ως μέσο για την εξαγωγή θρεπτικών ουσιών από το θαλάσσιο περιβάλλον και μπορεί να αποτρέψει ευτροφικούς κύκλους. Τελευταία, καινοτόμος διαδικασία σχετικά είναι η χρήση κονιορτοποιημένου κελύφους μυδιών διάσπαρτο σε ειδική πορώδη επιφάνεια K-CMSP, για τη μείωση ανάπτυξης ανθίσεων φυκών και τη μείωση των αζώτου (N) και φωσφόρου (P). Εν γένει, διαφαίνεται ότι η ελεγχόμενη μόνο μυδοκαλλιέργεια αποκρίνεται -εν μέρει- θετικά και ποικιλοτρόπως στη μείωση των θρεπτικών στοιχείων, στη βελτίωση της ποιότητας και διαύγειας της υδάτινης στήλης και κατά συνέπεια παρουσιάζονται μειωμένες ευτροφικές συνθήκες και αποφυγή των ερυθρών παλιρροιών. Abstract: Title: Controled mussel culture as a factor to avoid eutrophication and red tides to coastwise areas

Them ain goal of fishing and fish culture is to ensure healthy food with high nutrient value. However, a serious environmental problem to aquatinc excosystems remains their pollution due to various wastes, nagivation, and agriculture. The high levels of nitrogen and phosphorous, as environmental pollutants, to aquatic biomass of lakes, lagoons, bays and rivers contribute to the serious environmental problem named eutrofication. Due to the high rateofthenutrient supply to the aforementioned aquatic ecosystems, the high plant growth living in water is taken place and this leading to the suffocation of the aquating living organisms (e.g. fish) and phytoplankton. In addition, sometimes the red tide phenomenonoccurs with eutrofication. Red tide is the pink-purple colour of the surface water due to the fast phytoplankton’s accumulation. An alternative way to control the two aforementioned environmental pollution problems to aquatic ecosystems seems to be the mussel culture of high population. The mussel cultures potent controlling the nitrogen and phosphorus nutrent pollutants and moderating eutrophication, one of the biggest threats of the costwise environments. In this study is investigated how the mussel culture could offer environmental protection, as well as to analyse the appropriate system of mussel culture in order to avoid eutropfication and ride tides to costwise environments. Too many cases are reffered worldwide regarding to aquatic pollution by various nutrients. But through mussel culture, mainly the mussel species Mytilus galloprovincialis at Mediterranean sea, and Mytilus edulis at north control eutropfication and red tide from agricultural and industrial wastes. In Hellas, eutrophication is noted to Salonica bay, Pagasitikos bay, Maliakos bay and Messolonghi-Aitoliko lagoon. At European level, to many research programs are implemented to control these environmental pollution issues concerning nitrogen and phosphorus decrease with various methods to costwise sea waters. The mussel culture isused to for the nutrient pollut ant decrease to the aquatic ecosystems and this contribute to the lower concentration of the chlorophyle, the waters became more diaphanous and the sink landslide is less. Furhermore, via the mussel harvesting the nutrient pollutants are eluted from the aquatic environment so the eutrophication is prevented. Recently, a novel procedure related to eutroiphication and red tides control is to use triturate mussel shell scattered onto a specific porous surface, known as K-CMSP, for decreasing harmful algal blooms and nitrogen-phosprorous presence. Ingeneral, only the controlled mussel culturrepossibly confront miscellaneously eutrophication and red tide and, in parallel, upgrading waters quality and transparency.