Αρχαιοκαπηλία και δημοπρασίες: Το εμπόριο αρχαιοτήτων και το νομικό πλαίσιο (διεθνές και εθνικό)

Abstract

Η αρχαιοκαπηλία συνιστά ένα πολύπτυχο διεθνές φαινόμενο με αμέτρητες επιπτώσεις. Η παράνομη διακίνηση, η κλοπή, η οικειοποίηση και η πώληση πολιτιστικών αγαθών συγκαταλέγονται στις βασικές μορφές του αρχαιολογικού εγκλήματος που συμβάλλουν στην πολιτιστική απογύμνωση και την καταστροφή της εθνικής ταυτότητας κάθε λαού, ως μια αέναη συνέχεια του παρελθόντος. Η παρούσα εργασία εστιάζει στη διερεύνηση, την καταγραφή και την ανάδειξη των βασικών διαστάσεων της αρχαιοκαπηλίας στην Ελλάδα, η οποία έχει λάβει πρωτόγνωρες διαστάσεις τις τελευταίες δεκαετίες και σημειώνει ραγδαία αμείωτη αύξηση. Μέσα από τη διεθνή βιβλιογραφική επισκόπηση και τη μελέτη θεσμικών νομικών κειμένων καταγράφονται τα μέτρα προστασίας κατά της αρχαιοκαπηλίας. Οι νόμοι 3658/2008 και 3028/2002 της ελληνικής νομοθεσίας ορίζουν και προστατεύουν τα πολιτιστικά αγαθά. Εν συνεχεία, γίνεται εκτενής αναφορά στην παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων που έχουν καταγραφεί στη χώρα μας καθώς και την παράνομη μεταφορά τους σε μεγάλα μουσεία του εξωτερικού, με χαρακτηριστικές περιπτώσεις την κλοπή των μαρμάρων του Παρθενώνα, της Αφροδίτης της Μήλου, τη Νίκη της Σαμοθράκης, τη μεγάλη κλοπή που δέχτηκε το μουσείο της Κορίνθου, η σύληση των τάφων της Νεμέας καθώς και περιπέτειες που υπέστησαν και άλλα αρχαιολογικά έργα. Οι προαναφερόμενες περιπτώσεις απότελούν ακόμα και σήμερα μορφές αντιπαράθεσεις μεταξύ κρατών, που παρόλη την εμπλοκή διεθνών οργανώσεων όπως η UNESCO δεν έχει δοθεί οριστική λύση σύμφωνα με τις διεθνείς πρακτικές και συμφωνημένα μέτρα προστασίας των πολιτστικών αγαθών. Σε άλλο μέρος της εργασίας, καταγράφονται οι καταστροφές και οι λεηλασίες που έχουν δεχτεί οι αρχαιότητες σε περιπτώσεις ένοπλων συρράξεων, όπως στην Κύπρο από τους Τούρκους, ο πόλεμος στο Ιράκ και τη Συρία. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, η ενασχόληση με την εξεταζόμενη προβληματική αντανακλά την επιτακτική ανάγκη οχύρωσης όλων των κρατών παγκοσμίως, με τη λήψη μέτρων ανακοπής του φαινομένου, ώστε η επιχειρούμενη πολιτιστική καταστροφή και η αλλοίωση της ιστορίας κάθε λαού να μην είναι μη αναστρέψιμη. Εν κατακλείδι, αξίζει να σημειωθεί, ότι το φαινόμενο της αρχαιοκαπηλίας στην Ελλάδα δεν υπολείπεται σε νομοθετικό επίπεδο, αλλά σε πολιτιστικό, καθώς είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την εθνική κουλτούρα και την παιδεία.