Η γυναίκα στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία και οικονομία

Abstract

Με την είσοδο της γυναίκας στην εργασία προέκυψαν νέοι ρόλοι και για τα δύο φύλα, τόσο στον οικογενειακό, όσο και στον εργασιακό χώρο. Για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν και τα δύο φύλα στις νέες απαι¬τήσεις, είναι αναγκαία η βοήθεια διε¬θνών οργανισμών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των εθνικών κυβερνήσεων με ειδικά προγράμματα και πολιτικές, που θα μπορούν να συνδυάσουν, όσο το δυνατό καλύ¬τερα τον οικογενει¬ακό και επαγγελματικό βίο. Η παρούσα εργασία αποτελείται από έξι κύρια κεφάλαια και στόχο έχει να καταδείξει τα προβλήματα που ακόμη αντιμετωπίζει η σύγχρονη γυ¬ναίκα μέσα στο σημερινό κοινωνικό γίγνεσθαι, απότοκος μιας ανδροκρα¬τούμενης κοινωνίας και φα¬λοκρατικών συνηθειών του παρελθόντος. Συγκεκριμένα: Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια αναφορά της θέ¬σεως της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία και οικονομία του χθες και του σήμερα, τις θέσεις που κατείχε και που κατάφερε μέσω αγώνων να κατα¬κτήσει σήμερα. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στη νομική υπόσταση της γυναί¬κας μέσα στην κοινωνία. Αρχικά γίνεται αναφορά στην εξελεγκτική πορεία της γυναίκας για την νομική της θέση και έπειτα αναφέρονται τα δικαιώματα των γυναικών σε διάφορους τομείς. Μέσα από τις σελίδες τις εργασίας μας αποδεικνύεται ότι το γυναικείο κίνημα επέφερε μεγάλες αλλαγές στη ζωή όλων των γυναικών, επιδιώκοντας να βελτιώσει τη νομική θέση των γυναι¬κών και να καταρρίψει τα αρνητικά στερεότυπα και τις προκα¬ταλήψεις σχε¬τικά με τις γυναίκες. Παρ΄ όλα αυτά σήμερα οι γυναίκες έχουν πλέον νο¬μική ισότητα με τους άντρες (τυπική ισότητα). Ωστόσο, δεν έχει ακόμη επιτευχθεί η κοι¬νωνική ισότητα με το άλλο φύλο (δηλαδή η ουσιαστική ισότητα). Πιο απλά, θα λέγαμε ότι το δίκαιο άλλαξε πιο γρήγορα από ό,τι η κοινωνία. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύονται τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγ-χρονη γυναίκα τόσο σε επίπεδο κοινωνίας, όσο και στον εργασιακό της χώρο, από¬τοκος της άνισης μεταχείρισης που υφίσταται εδώ και αιώνες και παρά τις όποιες προσπάθειες πολιτείας και φορέων, εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα. Καθώς όμως περνάνε τα χρόνια και καθώς οι επόμε¬νες γενιές κοινωνικοποιούνται με νέες αντιλήψεις για τον ρόλο των δύο φύ¬λων, οι κοινωνικές αξίες και οι κοινωνικοί κανόνες θα είναι ολοένα και πιο ισότιμοι για τα δύο φύλα. Έτσι, οι άντρες αλλά και οι γυναίκες σταδιακά θα αποβάλλουν τις βαθιά ριζωμένες προκαταλήψεις τους και θα μάθουν να συνυπάρχουν αρμονικά μεταξύ τους, παρά τις όποιες βιολογικές ή άλλες διαφο¬ρές τους. Το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται στη σχέση γυναίκας και πολιτικής ιδιαίτερα στον Ελληνικό χώρο. Η μειωμένη συμμετοχή της Ελληνίδας γυναί¬κας στην πολιτική και τα κέντρα λήψης αποφάσεων είναι μια πραγματικό¬τητα, αν και η πορεία του αυτόνο¬μου φεμινιστικού κινήματος, παρά τις ιδιαί¬τερες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες της ελληνικής πραγματικότητας, δι¬ατύπωσε νέες αναλύσεις, ανέδειξε νέες μορφές οργά¬νωσης και δράσης και διεκδίκησε συγκεκριμένα αιτήματα. Όπως συνέβη και σε άλλες χώρες, έτσι και οι Ελληνίδες μέσα από τις πολιτικές τους κινήσεις ζητούσαν και ζητούν ακόμη και σήμερα στον 21ο αιώνα επαναπροσδιορισμό της πολιτικής, αυ¬τονομία από τους άνδρες, τα κόμματα και το κράτος, καθώς και ανάπτυξη νέων μορφών άμεσης παρέμβασης. Ζητούν ίση αντιμετώπιση και συμμε¬τοχή τους στα πολιτικά δρώμενα. Τέλος μέσα από τις σελίδες της εργασία μας αυτής διαπιστώνουμε ότι οι κυρίαρχες πολιτικές στάσεις της εποχής, τόσο για άνδρες, όσο και για γυναίκες αστι¬κών και αγροτικών περιοχών, στηρίζονταν και στηρίζονται ακόμα στις πελατειακές σχέσεις. Μάλιστα μπο¬ρούμε να πούμε οι βασικοί παράγοντες που εμπόδισαν και εμποδίζουν ακόμη και σήμερα και ιδιαίτερα σε κλειστές κοινωνίες, τις γυναίκες από μία συνειδητοποιημένη και ενεργή πολιτική συμμετοχή είναι κατά κύριο λόγο η θρησκεία και το πελατειακό σύστημα της χώρας. Στο πέμπτο κεφάλαιο της εργασίας μας αναφερόμαστε στην κοι¬νωνιολο-γική προσέγγιση της γυναικείας εργασίας στην Ελλάδα. Συγκεκρι¬μένα τα έργα που απαρτίζουν τη βιβλιογραφία για τη γυναικεία εργασία στην Ελλάδα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα στο χώρο των κοινωνικών επι¬στημών. Διαπιστώνονται όμως ορισμένες ελλείψεις και μερικά προβλήματα σ’ ότι αφορά τους τρόπους προσέγγισης και ερμη¬νείας του όλου θέματος και αυτό ακριβώς σχολιάζεται και αναλύεται στο παρόν κε¬φάλαιο. Καταρ¬χήν, στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των μελετών κυριαρχεί η έμφαση στην ερμηνεία των ποσοτικών στοιχείων της στατιστικής υπηρεσίας, γεγονός που δη¬μιουργεί προβλήματα στον τρόπο αντιμετώπισης της κοινωνικής κατηγο¬ρίας «εργα¬ζόμενες γυναίκες». Απουσιάζουν οι ποιοτικές μέθοδοι ανάλυσης, όπως ο λόγος τους, τα συναισθήματά τους και η συστηματική παρακο¬λούθηση των καθημερινών εργα¬σιακών τους πρακτικών, που συνήθως εξε¬τάζονται κατά τη διάρκεια επιτόπιων ερευ¬νών ανθρωπολογικού χαρακτήρα. Απουσιάζει, δηλαδή, στις περισσότερες περιπτώ¬σεις η ίδια η σκοπιά των γυ¬ναικών για την εργασιακή τους εμπειρία, ενώ κυριαρχεί ο λόγος και οι ιδεο-λογικές τοποθετήσεις των ερευνητών. Απόρροια αυτών των απου¬σιών αποτελεί το γεγονός ότι στο όνομα της καθιέρωσης της ισότητας μεταξύ αν¬δρών και γυναικών διαφαίνεται η τάση θεώρησης των «εργαζόμενων γυ¬ναικών» ως ενιαία και ομοιογενής κατηγορία. Οι γυναίκες που εργάζονται όμως δεν είναι ίσες με¬ταξύ τους, ούτε ως προς την κοινωνική προέλευση, ούτε ως προς το εκπαιδευτικό «κεφάλαιο» το οποίο φέρουν ή την οικογενει¬ακή τους κατάσταση. Ούτε επίσης έχουν τα ίδια κίνητρα που τις ωθούν να εργαστούν ή να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους. Η γυναικεία εργασία συχνά εξετάζεται ανεξάρτητα από το ευρύτερο κοινωνικό και πολι¬τισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζεται και σπάνια συναρτάται με μια προβλημα¬τική για τα κοινωνικά στρώματα στα οποία· εντάσσονται οι εργαζόμενες γυναί¬κες. Στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας μας αναλύουμε την γυναικεία απασχόληση στην Ελλάδα και η αναφορά αυτή κρίθηκε απαραί¬τητη διότι στις σύγ¬χρονες κοινωνίες, το ζήτημα της απασχόλησης των γυ¬ναικών σηματοδοτεί με την έκταση και τη δυναμική του, ουσιώδεις κοινωνι¬κές μεταβολές. Πράγματι, η μαζικότητα της γυναικείας απασχόλησης συνε¬πάγεται ουσιαστική αναδιάρθρωση, τόσο της αγοράς εργασίας, όσο και του κοινωνικού βίου - και απαιτεί την επανεξέταση, τόσο της λειτουργίας και των μηχανισμών της αγοράς, όσο και της οργάνωσης και της δυ¬ναμικής της κοινωνίας. Είναι γεγονός ότι, οι πλέον ορατές και εντυπωσιακές αλλαγές, στην κοινωνική θέση των γυναικών, κατά την τελευταία τριαντακονταετία, παρουσιά¬στηκαν στο χώρο της οικονομίας και ειδικότερα στην αγορά ερ¬γασίας. Αναφερόμα¬στε, βέβαια, στη μαζική ένταξη των γυναικών στην αμει¬βόμενη απασχόληση και τη συμβολή τους στην άνοδο της ευημερίας των νοικοκυριών και στην βελτίωση της οι¬κονομίας. Λόγω, ακριβώς, αυτής της μαζικότητας και της σχετικά σύντομης χρονικής περιόδου, μέσα στην οποία συντελέστηκε η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυνα¬μικό, επήλθαν σημαντικές μεταβολές στην κατά φύλο διάρθρωση των επαγγελμάτων, στην ανεργία, στη διαμόρφωση μισθών κατά κλάδο, στην κοινω¬νική ασφάλιση κ.λπ. Η μέθοδος συγγραφής της παρούσας εργασίας που ακολουθή¬θηκε είναι κατά κύριο λόγο η βιβλιογραφική έρευνα, καθώς επίσης χρησι¬μοποιήσαμε υλικό από το διαδίκτυο, εφημερίδες και περιοδικά. Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την κ. Μαλάτου, διευθύ-ντρια της βιβλιοθήκης γυναικείων θεμάτων της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, η οποία μας χορήγησε όλο το απαραίτητο βιβλιογραφικό υλικό για τη συγγραφή της παρού¬σας εργασίας μας, καθώς επίσης και όλους όσους βοήθησαν για την διεκπεραίωσή της.