Οι συμφωνίες καρτέλ - τράστ μεταξύ επιχειρήσεων στην ευρωπαϊκή ένωση. Ρυθμίσεις και απαγορεύσεις που επιβάλλει το δίκαιο ανταγωνισμού στην Ε.Ε.

Abstract

Οι εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι αγορές έχει φέρει μεγάλες αλλαγές και στις λειτουργίες και τις συμπεριφορές των επιχειρήσεων. Η παγκοσμιοποίηση έχει ανοίξει ευρύ πεδίο δράσης στις επιχειρήσεις, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να πάψουν πλέον να απευθύνονται σε ένα μικρό τοπικό κοινό, έστω και αν αυτό αφορά μια ολόκληρη χώρα, και να απλώσουν τα φτερά τους στο «παγκόσμιο χωριό», τους καταναλωτές όλου του πλανήτη, χωρίς να αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα εμπόδια ή δυσκολίες. Η εμφάνιση νέων αγορών, που παλαιότερα είτε ήταν κλειστές λόγω κυβερνητικών περιορισμών, είτε ασήμαντες λόγω μεγέθους και οικονομικών δυνατοτήτων των καταναλωτών τους, η αλματώδης πρόοδος της τεχνολογίας και οι νέες καινοτομίες, οι νέες δυνατότητες από τις ηλεκτρονικές τεχνολογίες και η διάχυση του Internet και στην πιο απομακρυσμένη περιοχή του πλανήτη δίνουν την ευκαιρία στις επιχειρήσεις να αποδείξουν ότι μπορούν να ανταπεξέλθουν στο νέο περιβάλλον και να αναπτυχθούν, να επεκταθούν και να αναδειχθούν στην επιχειρηματική πρωτοπορία. Από την άλλη πλευρά, τα ίδια ακριβώς δεδομένα που παρουσιάστηκαν πιο πάνω, πέρα από ευκαιρίες, φέρνουν μαζί τους και ισχυρές και αδιαμφισβήτητες απειλές. Το άγνωστο τοπίο των νέων αγορών, το προφίλ των καινούργιων καταναλωτών, αλλά και το άνοιγμα των επιχειρήσεων στον διεθνή ανταγωνισμό, είτε στο εσωτερικό της χώρας από την οποία προέρχονται, είτε στις χώρες στις οποίες επιλέγουν να επεκταθούν, δημιουργούν αβεβαιότητες, ρίσκα, αμφιβολίες και αυξημένες διοικητικές και οικονομικές απαιτήσεις. Είναι, συνεπώς, πιο λογικό, πιο εύκολο, πιο ευέλικτο και πιο έξυπνο να μην αντιμετωπίσει μια επιχείρηση μόνη της και με τις δικές της δυνάμεις αυτή τη δυναμική κατάσταση στο νέο επιχειρηματικό πεδίο. Η προσπάθεια για την επιχείρηση να προσαρμοστεί στο συνεχώς μεταβαλλόμενο εξωτερικό περιβάλλον και να ανταπεξέλθει στην πολυπλοκότητά του και τις αστάθειές του, οδηγεί αναπόφευκτα στην δημιουργία κάποιας μορφής συμφωνίας, συνεργασίας ή συμμαχίας με άλλες εταιρείες. Ο πειρασμός για την δημιουργία ευνοϊκότερων συνθηκών στη δράση τους και τη μείωση ή την εξάλειψη οποιουδήποτε ανταγωνισμού κατευθύνει τις κινήσεις των διοικήσεών τους. Έτσι, είναι πολύ λογικό το φαινόμενο του εκθετικά αυξανόμενου ρυθμού με τον οποίο σχηματίζονται κάθε είδους συμμαχίες τα τελευταία χρόνια. Ανάλογα με το βαθμό σύνδεσης μεταξύ των επιχειρήσεων, καθώς και των όρων που προβλέπει η μεταξύ τους συμφωνία, μπορεί να παρουσιαστούν φαινόμενα μείωσης, νόθευσης ή εξάλειψης του ανταγωνισμού και απόκτησης ή ενίσχυσης δεσπόζουσας θέσης σε κάποιο επιχειρηματικό κλάδο και κατάχρησης των δυνατοτήτων που προσδίδει η θέση αυτή. Ο καθορισμός συγκεκριμένης ενιαίας τιμής πώλησης, ο περιορισμός της παραγωγής για αύξηση τιμών, το μοίρασμα των αγορών, η συμφωνία για τις προσφορές σε διαγωνισμούς, η συντονισμένη συμπεριφορά και ο αποκλεισμός εισόδου ανταγωνιστών είναι χαρακτηριστικά σημάδια ύπαρξης καρτέλ/τραστ σε κάποιο επιχειρηματικό κλάδο. Ο εντοπισμός της ύπαρξης τέτοιων μονοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές, κατευθύνει ανάλογα τις αντιμονοπωλιακές αρχές στη θέσπιση νέων νόμων, στη λήψη μέτρων και στην επιβολή αποφάσεων και προστίμων, έτσι ώστε να γίνει δυνατή η αποκατάσταση και η επαναφορά λειτουργίας του ανταγωνισμού. Κύριος σκοπός των αντιμονοπωλιακών αρχών είναι η εξασφάλιση αποτελεσματικότερης λειτουργίας των αγορών, η εξασφάλιση ισότιμων και δίκαιων όρων ανταγωνισμού για όλες τις επιχειρήσεις και η αποκατάσταση των βλαβών που υπέστησαν οι καταναλωτές. Ειδικότερα για την κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ε.Ε. (ΣΛΕΕ άρθρα 101-109), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού, φροντίζει για την ελευθερία του ανταγωνισμού των επιχειρήσεων στις αγορές όλων των κρατών μελών, έτσι ώστε να έχει λόγο ύπαρξης η έννοια της ενιαίας αγοράς. Επιπλέον, επιδιώκοντας την ανταγωνιστική συμπεριφορά των επιχειρήσεων, από τη μια πλευρά, προστατεύει τα συμφέροντα των καταναλωτών, επιτρέποντάς τους να προμηθεύονται αγαθά και υπηρεσίες με τους καλύτερους δυνατούς όρους, και από την άλλη πλευρά, προωθεί την οικονομική αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων, δημιουργώντας το κατάλληλο κλίμα για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, καινοτομικών προϊόντων και γενικότερα για την τεχνολογική πρόοδο.